De eerste zes levensjaren zijn cruciaal voor de ontwikkeling van taal, motoriek en hechting. Deze vaardigheden ontstaan door echte, warme interactie met volwassenen en door fysieke ervaringen in de echte wereld.
Taal leer je in contact: Een kind leert woorden door te horen hoe jij ze uitspreekt, door je gezichtsuitdrukkingen te zien en door jouw reactie op zijn eigen gebrabbel. Een scherm kan geen oogcontact maken, niet reageren op je kind en geen geduld opbrengen. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die veel met volwassenen praten, een veel rijkere woordenschat ontwikkelen dan kinderen die veel tijd voor een scherm doorbrengen.
Motoriek ontwikkel je door bewegen: Baby’s moeten rollen, kruipen, zitten, staan en lopen. Peuters moeten rennen, klimmen, springen en vallen. Kleuters moeten balanceren, fietsen, gooien en vangen. Al deze bewegingen zijn essentieel voor de ontwikkeling van de hersenen en het lichaam. Te veel stilzitten voor een scherm remt deze ontwikkeling.
Hechting ontstaat door nabijheid: Baby’s en peuters bouwen een veilige band op met hun ouders door lichamelijk contact, oogcontact, warmte en aandacht. Als een ouder veel op een scherm kijkt – of het kind veel voor een scherm zit – gaat kostbare tijd van nabijheid verloren.
Wat er gebeurt bij te veel passieve schermtijd
- Vertraagde taalontwikkeling: Minder woordenschat, later beginnen met praten, minder gevarieerde zinsbouw
- Verminderde motorische vaardigheden: Minder balans, coördinatie en lichaamsbeheersing. Kinderen die veel schermen kijken, bewegen gemiddeld 30% minder.
- Zwakkere hechting: Minder oogcontact en fysiek contact met ouders kan leiden tot onzekerheid en angst bij kinderen
- Minder fantasie en creativiteit: Passief kijken geeft weinig ruimte voor eigen inbreng, verbeelding of probleemoplossing
- Minder sociale competentie: Minder oefenen met samenspelen, delen, beurten nemen en conflicten oplossen
Tips voor optimale ontwikkeling
➡️ Praat, zing en lees veel: Dit zijn de beste manieren om taalontwikkeling te stimuleren. Vertel wat je doet tijdens het aankleden, koken of wandelen.
➡️ Gebruik media als startpunt: Na een peuterliedje op het scherm, zing je samen verder zonder scherm. Na een prentenboek-app lees je samen een echt boek.
➡️ Wissel direct af met actief spel: Na elk schermmoment plan je bewust een actief moment: bouwen met blokken, dansen op muziek, tekenen, knutselen of buitenspelen.
➡️ Bied veel sensomotorische ervaringen: Laat je kind zand voelen, in plassen springen, met water spelen, met klei kneden, bomen klimmen. Deze ervaringen zijn onvervangbaar.
➡️ Let op signalen van overprikkeling: Herken je een kort lontje, hangerig gedrag, driftbuien of druk gedrag? Plan dan bewust een schermloze dag of middag met veel rust en structuur.
➡️ Bouw vrij spel in: Laat je kind regelmatig zelf spelen zonder directe begeleiding. Fantasiespel (doen alsof) is essentieel voor de ontwikkeling.
➡️ Fysiek contact: Geef veel knuffels, til je kind op, ga samen op de grond liggen, stoeien, kietelen — lichamelijk contact is voedsel voor de ziel.
📚 Bronnen: Trimbos-instituut Ontwikkeling Jonge Kinderen 2024, Augeo Foundation Onderzoek Bewegen & Schermtijd, NJi Ontwikkeling 0–6 jaar, Gezondheidsraad Beweegrichtlijnen Peuters
