Tieners krijgen veel informatie binnen via social media: nieuws, meningen, trends, ‘feiten’. Maar niet alles wat online staat, is waar. Nepnieuws, desinformatie en samenzweringstheorieën circuleren snel en zijn vaak moeilijk te herkennen.
Uit onderzoek van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO, 2024) blijkt dat tieners moeite hebben met het beoordelen van de betrouwbaarheid van online bronnen. Ze vertrouwen vaak op wat ‘gedeeld’ wordt door vrienden of influencers, zonder de bron te checken.
Ook algoritmes spelen hierin een rol: ze tonen content die past bij wat je eerder hebt gezien, waardoor je in een ‘bubbel’ terechtkomt waarin je steeds meer van dezelfde meningen en informatie ziet.
Wat er gebeurt zonder kritisch denken
Geloof in nepnieuws: Tieners nemen informatie aan als waarheid zonder kritisch te zijn
Radicaliseringrisico: Jongeren kunnen in aanraking komen met extremistische ideeën via algoritmes
Verkeerde beslissingen: Gezondheidsinformatie, financieel advies of juridische tips die niet kloppen
Verspreiding van desinformatie: Onbewust doorsturen van nepnieuws naar vrienden en familie
Tips voor kritisch denken
➡️ Leer de 5 vragen van factchecken:
- Wie zegt dit? Wat is de bron? Is het betrouwbaar?
- Wat is het bewijs? Zijn er bronnen, onderzoeken of feiten?
- Wat zeggen andere bronnen? Komt dit verhaal ook op andere betrouwbare sites voor?
- Is dit een mening of een feit? Onderscheid tussen persoonlijke mening en objectieve informatie.
- Waarom wordt dit gedeeld? Wil iemand informeren, overtuigen, shockeren of geld verdienen?
➡️ Gebruik factcheck-sites: Leer je tiener sites kennen zoals NUjij, EenVandaag FactCheck, en Reuters Fact Check.
➡️ Bespreek algoritmes en bubbels: Leg uit dat social media laten zien wat je wilt zien — niet de hele waarheid.
➡️ Stimuleer diverse bronnen: Moedig aan om nieuws te lezen van meerdere betrouwbare bronnen (NOS, NU.nl, kwaliteitskranten).
➡️ Herken clickbait: Leer sensationele koppen herkennen die vooral klikken willen genereren.
➡️ Bespreek influencers en sponsored content: Veel influencers worden betaald voor hun mening. Dat maakt die mening minder betrouwbaar.
📚 Bronnen: NRO Mediawijsheid Onderzoek 2024, Netwerk Mediawijsheid, EenVandaag FactCheck, NOS Factcheck
