Tieners zijn volop bezig met het ontwikkelen van hun executieve functies: plannen, prioriteiten stellen, impulsen beheersen en doelen nastreven. Deze vaardigheden zijn essentieel voor later, maar zijn tijdens de puberteit nog volop in ontwikkeling. Tegelijkertijd zijn hun hersenen extra gevoelig voor beloningen – en schermen zijn meesters in het geven van snelle, directe beloningen (likes, notificaties, levels).
Dit maakt tieners kwetsbaar voor overmatig schermgebruik. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut (2024) blijkt dat Nederlandse jongeren tussen 12 en 18 jaar gemiddeld 4 tot 6 uur per dag achter een scherm zitten (buiten schooltijd). Dit is meer dan de helft van hun vrije tijd.
Te veel schermtijd gaat vaak ten koste van andere belangrijke activiteiten: sporten, slapen, huiswerk, sociale contacten in het echt en ontspanning zonder scherm.
Wat er gebeurt bij overmatig schermgebruik
Chronisch slaaptekort: Veel tieners kijken tot laat in de avond naar hun telefoon, wat leidt tot te weinig slaap (minder dan 7-8 uur). Dit veroorzaakt concentratieproblemen, prikkelbaarheid en verminderde schoolprestaties.
Verminderde schoolprestaties: Schermen tijdens huiswerk (multitasking) verminderen de effectiviteit met 40%. Huiswerk duurt langer en de kwaliteit is lager.
Sociale isolatie: Hoewel tieners veel online contact hebben, kan dit ten koste gaan van face-to-face interactie. Diepgang in vriendschappen vraagt om echte gesprekken.
FOMO (Fear of Missing Out): De constante stroom aan updates en posts creëert stress en het gevoel dat iedereen een leuker leven heeft.
Verstoorde zelfbeeld: Vergelijking met gefilterde en geënsceneerde beelden op social media leidt tot onzekerheid over uiterlijk en prestaties.
Verslavingsrisico: Games, social media en streaming diensten zijn ontworpen om verslavend te zijn. Jongeren met kwetsbaarheden (angst, depressie, ADHD) lopen extra risico.
Tips voor gezonde schermtijd
➡️ Ga in gesprek met 5 reflectievragen: Bespreek samen en zonder oordeel:
- Hoeveel uur per dag ben je op je telefoon? (Laat je kind zelf checken via schermtijdfuncties)
- Wat zijn je top 3 apps en hoeveel tijd besteed je eraan?
- Krijg je notificaties tijdens huiswerk of studie? Zo ja, van welke apps?
- Wat vind je zelf het positieve aan je schermgebruik?
- Wat vind je zelf het negatieve aan je schermgebruik?
➡️ Stimuleer zelfreflectie: Help je tiener om zelf patronen te herkennen. “Viel het je op dat je moe was na 3 uur gamen?” of “Voel je je beter of slechter na een uur scrollen?”
➡️ Maak samen afspraken in plaats van regels opleggen: Betrek je tiener bij het bedenken van grenzen. Bijvoorbeeld: “Wat denk je dat een gezonde hoeveelheid schermtijd is tijdens de week?”
➡️ Gebruik schermtijdfuncties: iOS en Android hebben ingebouwde tools om schermtijd te monitoren en limieten in te stellen. Gebruik dit als hulpmiddel, niet als straf.
➡️ Plan schermvrije momenten: Maak afspraken over momenten waarop álle telefoons in een mandje gaan:
- Tijdens het eten
- In het eerste en laatste uur van de dag
- Tijdens gezinsactiviteiten
➡️ Stimuleer offline activiteiten: Moedig aan om te sporten, muziek te maken, met vrienden af te spreken (in het echt), te lezen of een hobby te beoefenen.
➡️ Wees realistisch: Het is normaal dat tieners veel online zijn. Het gaat erom dat het in balans is met andere belangrijke dingen.
📚 Bronnen: Trimbos-instituut Schermgebruik Jongeren 2024, NJi Gezonde Mediagewoontes 12–18 jaar, American Psychological Association Screentime Adolescents 2024
